پروبیوتیک‌ها، باکتری‌های مفیدی هستند که سیستم گوارش را با کنترل و جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر، سالم نگه می‌دارند.

فلور روده انسان حاوی انواع مختلفی از باکتری‌ها است؛ بسیاری از این باکتری‌ها برای گوارش بهینه غذا مفیدند. دسته‌ای از این باکتری‌ها که به باکتری‌های پروبیوتیک معروف هستند علاوه بر کمک به گوارش، مولکول‌های پیچیده و ترکیباتی مانند ویتامین‌ها و و آنتی بیوتیک‌های مختلف را تولید می‌کنند که برای بدن مفید هستند. منبع باکتری‌های پروبیوتیک، لبنیات و میوه‌ها هستند.

اداره غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAD) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) پروبیوتیک را اینگونه معرفی می‌کنند؛”پروبیوتی‌کها میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که مصرف کافی آنها سبب نمایان شدن اثرات سلامت بخش در بدن میزبان می‌شود. بر این اساس باکتری‌های پروبیوتیک موجود در محصولات خوراکی نه تنها باید دارای مشخصه‌های عملکردی و سودمند برای سلامتی انسان باشند، بلکه باید از قابلیت ماندگاری در دستگاه گوارش هم برخوردار باشند. این ویژگی‌ها شامل رشد و بقای ارگانیسم‌ها در روند تولید محصول نگهداری و پس از مصرف و حین انتقال از معده به روده است.

روش مصرف مکمل‌ها:

از نظر سازمان غذا و داروی آمریکا پروبیوتیک‌ها غذا هستند و نه دارو. بنابراین شرکت‌های دارویی تولیدکننده‌ی مکمل‌های پروبیوتیک الزامی به اثبات سلامتی و اثرگذاری آنها ندارند. بهتر است برای انتخاب محصول و مقدار مصرف مناسب با پزشک مشورت کنید.

به طور کلی مصرف پروبیوتیک‌ها برای بیشتر افراد مفید و بدون عارضه است، اما افرادی که دچار اختلالات سیستم ایمنی یا بیماری‌های جدی دیگر هستند نباید آنها را مصرف کنند. بنابراین پیش از مصرف با پزشک‌تان صحبت کنید. برخی افراد ممکن است در چند روز آغازین مصرف دچار عوارض خفیفی از جمله دل‌درد، اسهال، باد روده و نفخ شوند. همچنین پروبیوتیک‌ها ممکن است باعث فعال شدن برخی حساسیت‌ها شوند؛ اگر دچار این عوارض شدید، مصرف را قطع و به پزشک مراجعه کنید.

غذای های مضر:

غذاهای فرآوری‌شده باکتری‌های مفید را از بین برده و باکتری‌های بد را تکثیر می‌کنند. پس بهتر است این غذاها را از رژیم غذایی‌تان حذف کنید. غذاهای فرآوری‌شده به روش‌های مختلف به شما ضرر می‌رسانند. نخست اینکه این غذاها سرشار از قند هستند در حالی که بر اساس شواهد علمی حذف قند یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان و/یا جلوگیری از افسردگی است. قند نه تنها باکتری‌های مفید را از بین می‌برد بلکه باعث التهاب کلیه‌ی اعضای بدن از جمله مغز می‌شود.

اغلب این خوراکی‌‌ها حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی و دیگر افزودنی‌های صنعتی هستند که برای سلامت مغز مضرند. نتایج اولیه‌ی پژوهشی که در آکادمی اعصاب آمریکا ارائه شد نشان می‌دهد مصرف نوشیدنی‌های شیرین، احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهد. به علاوه، غذاهای فرآوری شده معمولا حاوی غلات تصفیه‌شده هستند که در بدن به سرعت به قند تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر، خوراکی‌های فرآوری‌شده اغلب شامل ترکیبات غذایی تراریخته (GE) هستند که مضر بودن آنها برای باکتری‌های مفید اثبات شده است. همچنین مصرف پیوسته‌ی آنتی‌بیوتیک، آب فلورایددار یا کلردار، صابون‌های ضدباکتری و گوشت حیواناتی که به روش‌های رایج و با خوراندن آنتی‌بیوتیک پرورش یافته‌اند، موجب از بین رفتن باکتری‌های مفید می‌شود.

چگونه ترکیب باکتریایی بدن را تقویت کنیم؟

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که باکتری‌های شکمی ممکن است نقش مهمی در سلامتی مغز و پیشرفت یا بهبود مشکلات رفتاری و احساسی، از افسردگی گرفته تا اوتیسم یا بیماری‌های روانی جدی‌تر مانند شیزوفرنی داشته باشند و ترکیب باکتریایی متعادل عامل تاثیرگذار مهمی در وضعیت روانی و رفتاری شما است. در عین حال بیش از ۸۰ درصد سیستم ایمنی انسان در شکم و اندام گوارشی قرار دارد، بنابراین تقویت شکم با پرورش باکتری‌های مفید در آن یک راه مؤثر برای جلوگیری از هر نوع بیماری، چه جسمی چه ذهنی است. پس برای بهره بردن از ترکیب باکتریایی متعادل، در گام نخست مواد غذایی‌ای را که در قسمت قبل نام برده شد از رژیم‌تان حذف کنید. سپس اقدامات زیر را در پیش بگیرید:

میزان قند مصرفی‌تان را به شدت کاهش دهید. برای چندمین بار این مسئله را تکرار می‌کنم، زیرا می‌خواهم اهمیت این موضوع را کاملا درک کنید. مهم نیست رژیم‌تان سرشار از خوراکی‌های تخمیریافته یا مواد پروبیوتیک باشد، اگر میزان مصرف قند را کاهش ندهید، روند تخریب باکتری‌های مفید ادامه خواهد داشت. درست مانند اینکه هنگام رانندگی همزمان پدال گاز و ترمز را فشار دهید.

غذاهای تخمیریافته و غیرپاستوریزه مصرف کنید. خوراکی‌های تخمیریافته مؤثرترین مواد برای سلامتی سیستم گوارش هستند، به شرطی که به روش سنتی تهیه شده و غیرپاستوریزه‌ باشند! از میان غذاهای تخمیریافته می‌توان به مواردی از جمله سبزیجات تخمیری (مانند خیارشور، انواع ترشی و…)، لاسی (Lassi) (نوشیدنی هندی که از ماست تهیه می‌شود)، شیر تخمیرشده مثل کفیر و ناتو (Natto) (سویای تخمیرشده) اشاره کرد. بیشتر سبزیجاتی که به روش سنتی و خانگی تخمیر می‌شوند نه تنها منبع خوب مواد پروبیوتیک و حاوی میلیون‌ها باکتری‌ مفیدند، بلکه شامل مقادیر بالای ویتامین K2 نیز هستند. غذاهای سنتی مانند ماست تهیه شده از شیر غیرپاستوریزه، کفیر، برخی انواع پنیر و سبزیجات تخمیری منابع خوبی برای جذب باکتری‌های مفید هستند. بنابراین توصیه می‌کنم برای تقویت مداوم باکتری‌های خوب در بدن‌تان، غذاهای سنتی یا خوراکی‌های تخمیریافته جزئی از رژیم غذایی هر روزه‌تان باشد.

مکمل‌های پروبیوتیک مصرف کنید. بهتر است کمتر از مکمل‌های دارویی استفاده و سعی کنید مواد پروبیوتیک را با استفاده از خوراکی‌ها تأمین کنید، اما اگر به میزان کافی غذاهای تخمیریافته نمی‌خورید، در این موردِ استثنا، مکمل‌های دارویی مصرف کنید. اگر رژیم غذایی مناسبی ندارید، بدانید که مکمل‌های پروبیوتیک نقش عمده‌ای در حفظ سلامتی دستگاه گوارش‌تان دارند.

توضیحات تکمیلی در رابطه با مواد پروبیوتیک:

پروبیوتیک‌ها باکتری‌ها و مخمرهایی هستند که برای سلامتی بدن به ویژه برای سیستم گوارش مفیدند. معمولا باکتری ما را یاد بیماری می‌اندازد، اما بدن ما پر از باکتری است، هم باکتری‌های خوب و هم باکتری‌های بد. پروبیوتیک‌ها در دسته‌ی خوب‌ها هستند زیرا برای سلامتی اندام شکمی بسیار مفیدند.

پروبیوتیک‌ها در بدن ما به طور طبیعی یافت می‌شوند. برخی غذاها و مکمل‌ها هم دارای مواد پروبیوتیک هستند. با این حال تا پیش از نیمه‌ی دهه ۹۰ میلادی مردم کمتر به دنبال شناخت پروبیوتیک‌ها و فواید آن بودند.

امروز، پزشکان پروبیوتیک‌ها را برای رفع مشکلات گوارشی توصیه می‌کنند و به خاطر این شهرت نویافته‌شان، آنها را در همه جور خوراکی از ماست گرفته تا شکلات پیدا می‌کنید.

پروبیوتیک‌ها بر تعادل باکتری‌های مفید و مضر روده تاثیر می‌گذارند و این تعادل را به نفع افزایش جمعیت باکتری‌های مفید تغییر می‌دهند. در حقیقت پروبیوتیک‌ها از همین طریق اثرات سلامت بخش را در بدن انسان القا می‌کنند. دوز پروبیوتیک مصرف شده عامل مهمی است که بر تراکم میکروارگانیسم‌های موجود در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارد. پروبیوتیک‌ها همچنین قادرند اختلالات روده پس از درمان آنتی بیوتیکی را به حداقل برسانند.

امروزه بررسی‌های مفصل و ثبت شده‌ای در حال انجام است که تاثیرات ویژه پروبیوتیک‌ها را مانند تخفیف بیماری‌های تورم مزمن روده، پیشگیری و درمان بیماری‌های اسهال و عفونت‌های دستگاه ادراری و تناسلی و گروهی از آلرژی‌ها و سندروم روده تحریک‌پذیر و التهاب مزمن روده‌ای را شامل می‌شود. پروبیوتیک‌ها نه فقط در غذای انسان که امروزه در غذای طیور صنعتی نیز به فراوانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پروبیوتیک‌ها به دو صورت مصرف می شوند؛ یکی به صورت مکمل‌های غذایی به اشکال پودر، شربت یا قرص و دیگری به صورت مواد غذایی غنی شده با پروبیوتیک‌ها. برای مثال اگر در تولید هرگونه فرآورده لبنی تخمیری همچون ماست از باکتری‌های پروبیوتیک استفاده شود، محصول حاصل را پروبیوتیک می‌نامند.

انواع پروبیوتیک‌ها:

پروبیوتیک‌ها شامل باکتری‌های گوناگونی با مزیت‌های متعدد هستند، اما دو گونه‌ی اصلی پروبیوتیک‌ها، لاکتوباسیلوس‌ (Lactobacillus) و بیفیدوباکتریوم (Bifidobacterium) هستند. بهتر است از پزشک‌تان بپرسید کدام نوع برای شما مفیدتر است.

لاکتوباسیلوس که‌ شناخته‌شده‌ترین نوع پروبیوتیک‌ها است، در ماست و دیگر غذاهای تخمیریافته وجود دارد. زیرگونه‌های مختلف آن در درمان اسهال مؤثرند و همچنین برای افرادی که قادر به هضم لاکتوز موجود در شیر نیستند، مفید هستند.

بیفیدوباکتریوم که در انوع محصولات لبنی یافت می‌شود برای کاهش عوارض سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و برخی مشکلات دیگر مفید است.

چند نکته جالب از پروبیوتیک‌ها:

وزن کل پروبیوتیک‌های بدن انسان از وزن مغز بیشتر است و تعداد پروبیوتیک‌های موجود در بدن در مقایسه با تعداد کل سلول‌های بدن بیشتر است.

پروبیوتیک‌ها علی‌رغم تصورات عامه، فقط در روده‌ها حضور ندارند بلکه پروبیوتیک‌ها در خیلی از نقاط و اعضای بدن مانند گوش، بینی، ریه‌ها و … حضور دارند.

آپاندیس نیز مرکز تجمع پروبیوتیک‌های مهم و مفید است.

پروبیوتیک‌ها با تومورها و سرطان‌ها، سرماخوردگی و یبوست مبارزه می‌کنند.

با زایمان طبیعی اولین دوز پروبیوتیکی وارد بدن ما می‌شود. با عبور از کانال زایمان انواعی از سویه‌های پروبیوتیکی به بدن می‌رسد. بعد از زایمان، مصرف شیر مادر مقدار زیادتری از پروبیوتیک را وارد بدن شیرخوار می‌کند. در واقع آغوز حاوی ۴۰ درصد پروبیوتیک است.

منافع مصرف پروبیوتیک‌ها:

• کاهش مقاومت لاکتوز: چرا که (LAB) باعث تبدیل لاکتوز به اسید لاکتیک می‌شود.
• جلوگیری از سرطان کولون، روده باریک، کبد و پستان
• کاهش کلسترول خون و میزان جذب آن از روده (با تجزیه صفرا در روده)
• کاهش فشار خون
• بهبود و تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از عفونت‌ها، درمان و پیشگیری از اسهال حاد
• کاهش التهاب روده‌ای و کاهش آلرژی غذایی و یا اگزما در کودکان
• بهبود جذب مواد معدنی و ویتامین‌ها و بهبود علایم نشانگان روده تحریک‌پذیر و کولیت (ورم مخاط روده بزرگ)

بنابر اعلام معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت، جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری‌های مضر و درمان و پیشگیری از عفونت‌های مخمری مهبل، اسهال مرتبط با مصرف آنتی بیوتیک‌ها، آفت دهان، پوسیدگی دندان‌ها و ورم مهبل (واژینیت)، عفونت‌های قارچی، برفک، بهبود عمل گوارش و جذب مواد غذایی و کمک به ساخت ویتامین‌های گروه B و K.

در حال حاضر فرآورده‌های پروبیوتیکی مختلفی در جهان تولید و عرضه می‌شوند؛ انواع نوشیدنی‌های پروبیوتیک و شیر، انواع پنیر، دوغ و ماست نوشیدنی، ماست سفت یا همزده، بستنی، خامه ترش، شیر بدون چربی و نوشیدنی‌های به دست آمده از دوغ و کره از جمله این محصولات هستند.

ماست یکی از محصولاتی است که به عنوان یک فرآورده پروبیوتیک بالقوه توجه زیادی را به خود جلب کرده است. مکمل‌های پروبیوتیک بر کارکرد سیستم ایمنی، بهبود سرطان، اسهال ناشی از آنتی بیوتیک، اسهال مسافرتی، آلرژی‌ها، عدم تحمل لاکتوز، بهبود فشار خون، کلسترول افزایش یافته خون و تولید ویتامین در بدن اثر مثبت می‌گذارند.

پروبیوتیک‌ها می‌توانند در درمان سندروم روده تحریک پذیر مفید باشند و مصرف روزانه حداقل ۱۰ میلیون تا ۱۰۰ میلیون باکتری برای دستیابی به نتایج بهتر توصیه شده است.

برگرفته از: isna.ir , webmd.com articles , mercola.com